Alentejo is een regio die de tijd even lijkt stil te zetten. Met smalle straatjes vol sinaasappelbomen en witte huizen met kleine ramen, middeleeuwse kastelen en slaperige dorpjes, kom ik in een landschap vol golvende heuvels terecht waar rust en ruimte de toon zetten. Ik ben in Portugal, waar ik het Alentejo Walking Festival 2024 (10-20 oktober) mag bijwonen. Het blijkt een wandelfestival, waar wandelen meer is dan alleen bewegen. Het is een manier om het ritme van de lokale cultuur te ervaren en de rust en ruimte van het Portugese platteland te ontdekken.
Buiten gebaande paden
Alentejo, vrij vertaald “het land achter de rivier de Tejo/Tagus“, strekt zich uit van de Atlantische kust tussen Lissabon en de Algarve, tot de grens met Spanje. Het gebied beslaat één derde van het vasteland van Portugal, terwijl er minder dan een tiende van de bevolking woont. Als je bereid bent buiten de gebaande paden te gaan, dan trakteert deze regio je op een flinke portie eigenheid en langgerekte landschappen met wijngaarden, olijven en kurkbossen.
Het transalentejo Wandelnetwerk
Als je komt om te wandelen, dan zit je goed in Alentejo. Het Transalentejo wandelnetwerk heeft routes die een gevarieerd beeld geven van de regio, want 47 gemeenten hebben speciaal voor de gelegenheid hun beste route aangedragen. Deze reis wandel ik een aantal routes in het centrale deel van Alentejo, het gebied rond Évora.
Nieuwste route: Kurkbossen van Cabrela
Cabrela, een stil dorpje op zo’n 80 kilometer van Lissabon, vormt het startpunt van een nieuwe wandelroute. En als ik zeg nieuw, dan bedoel ik gloednieuw; de verf van de nieuwe routepaaltjes is net opgedroogd. Dit is groots nieuws in de omgeving. Het dorpsplein staat vol mensen als de autoriteiten, met een cameraploeg van het landelijke nieuws in hun kielzorg, de route openen. Gelukkig had ik de stille ochtend in Cabrela al vastgelegd.
Let’s go
Als we Cabrela verlaten, lopen we al snel over smalle paadjes en door glooiende heuvels. Ik hoor dat er op (en misschien ook wel onder) een van die heuvels net buiten het dorp, een ruïne van een Middeleeuwse kerk is ontdekt. De waardevolle spullen die hier zijn gevonden, kun je nu bewonderen in de kerk van Cabrela.
De wandeling van veertien kilometer is eenvoudig en ook goed te doen zonder gids. De route staat duidelijk aangegeven (geel/rood betekent rondwandeling) en loopt zo nu en dan over privéterrein. Het landschap is uitgestrekt, soms savanne-achtig. De lokale bevolking raadt me aan om hier vooral eens terug te komen in de lente, omdat het landschap dan een groene oase van wilde bloemen is.
Tijdens de wandeling worden er speciaal voor de gelegenheid voordrachten gehouden van lokale literatuur en poëzie. Het landschap is beschreven door de ogen van dichters en schrijvers uit vervlogen tijden.
Kurkbos
Na een tijdje lopen we de kurkbossen in die zo typerend zijn voor Alentejo. De gids legt uit hoe belangrijk kurk is voor de streek. Wist je dat kurkeiken pas na 25 jaar voor het eerst geoogst kunnen worden? De bomen worden daarom voor de volgende generaties geplant, voor de kleinkinderen. De bomen — die zijn gemarkeerd met een cijfer dat staat voor het jaartal dat de kurk voor het laatst is geoogst — vormen een betrouwbare bron van inkomsten. Hoe verder we lopen, hoe meer ik leer dat dit landschap vol geschiedenis en traditie zit.
Tijdreizen in Casas des Letras
Wanneer het bonte gezelschap is vertrokken, keert de rust terug in Cabrela. Sterker nog, het lijkt of de tijd vertraagt. Ik verblijf in het charmante Casa das Letras, waar ik word omringd door boeken, schrijftafels en een knusse zithoek met piano. Als outdoor boekenliefhebber haal ik mijn hart op. Ik krijg er spontaan inspiratie van om te schrijven. Margerite, de master chef van het dorp, bereidt een geweldig lokaal diner voor ons, zonder dat we nog de deur uit hoeven. Terwijl ik naar mooie verhalen over de omgeving luister, voel ik mezelf helemaal ontspannen op deze plek.
Wandelen in Arraiolos
De volgende dag brengen we door in de omgeving van Arraiolos. Arraiolos staat bekend om de kleurrijke, wollen tapijten die hier al sinds de 16e eeuw worden gemaakt. Na een pastel de nata en een kop sterke koffie op het dorpsplein gaan we van start.
De route van zo’n tien kilometer leidt ons langs meertjes en wederom kurkeiken. Ook op deze wandeling staat de route duidelijk aangegeven. Wandelend door uitgestrekte velden, passeren we een verlaten treinstation en een op het oog verlaten dorpje. In tegenstelling tot buurland Spanje, waar het leven zich op straat afspeelt, leven Portugezen veel meer binnenshuis. De zon komt gelukkig wel tevoorschijn.
Tafelen als activiteit
Na de wandeling wordt er uitgebreid aandacht besteed aan de lunch. In Alentejo trekken ze makkelijk een paar uur uit om te eten. Een aantal specialiteiten vind je vrijwel op elk menu, zoals de maaltijdsoep die je over je brood heen opschept. Het zwarte, eikeltjes etende varken, is met stip op één de lekkernij van de streek en een glas lokale wijn mag hierbij niet ontbreken. Ik vind het erg lekker en tegelijkertijd vergt het wat onhaast-discipline van me, want normaal neem ik genoegen met een snelle boterham onderweg. Ondenkbaar in Alentejo.
De perfecte outdoor dag in Alentejo
Gids José Pedro vertelt me dat de perfecte outdoor dag in Alentejo bestaat uit een lange wandeling in de ochtend, gevolgd door een uitgebreide lunch. Voor de namiddag raadt hij een cultureel bezoekje in de regio aan. Zo heb je de ideale dag te pakken, een combinatie van natuur en cultuur inclusief lang tafelen.
Cultuur snuiven
Vooruit, ik wissel de wandelpaden in om de culturele hoogtepunten van Alentejo te bezoeken. Eerst maak ik een stadswandeling door het stadje Évora, waar naast de op één na oudste universiteit van Portugal, ook een Romeinse Tempel en een beenderenkapel uit de 16e eeuw een bezoekje waard zijn. Lunchtip in Évora is het authentieke restaurant Dom Joaquim, waar je specialiteiten uit de regio proeft met een heerlijk glas lokale Cartuxa wijn. Daarna bezoek ik nog het kasteel van Montemor-o-novo en ga ik wijnproeven op de wijngaarden van Tapada de Coelheiros.
Rota Vicentina
Nu ik een paar van de wandelingen van het Transalentejo netwerk heb afgelegd, ben ik nieuwsgierig geworden naar andere routes in de omgeving. Leroy ging eerder al naar een ander deel van Alentejo om te wandelen, zijn verhaal lees je hier. Dat ik hier terugkom is zeker, want dwars door Alentejo loopt nog een wandelroute die ik graag wil verkennen: De Rota Vicentina. Dit lange afstandswandelpad bestaat uit twee routes, het Visserspad, ofwel de Fishermen’s Trail (langs de kust) en de Historische route (door het binnenland). Beide routes zouden zeer de moeite waard zijn, dus ook die wandelingen mogen op mijn lijstje.
Alentejo is een dikke wandeltip
Wil je wandelen door een regio van Portugal waar de tijd wat langzamer verloopt, dan zit je goed in Alentejo. Het Transalentejo wandelnetwerk zorgt ervoor dat je als wandelaar ruimschoots aan je kilometers komt. Bovendien gaan al die kilometers door een afwisselend, goed gemarkeerd landschap. Je gaat hier onthaasten, terwijl je een uniek inkijkje in het Portugese platteland krijgt. Dat maakt wandelen in Alentejo zeer de moeite waard.
